Idź do treści strony

Wystawa Jan Lebenstein | Folwark zwierzęcy i inne grafiki

2 lipca - 9 sierpnia 2020 | sala kameralna

*Dla zwiedzających wystawa zostanie otwarta 3 lipca (piątek)

 

George Orwell skończył pisać Folwark zwierzęcy w 1944 roku. Mimo późniejszego rozgłosu, który przyniosła mu ta alegoryczna opowieść, początki zaistnienia Folwarku zwierzęcego na rynku wydawniczym były trudne. Orwell spotkał się z cenzurą i niechęcią rodzimych wydawnictw, które obawiały się wydźwięku, jakie to bezkompromisowe dzieło mogło przynieść. Jawna krytyka sowieckiego totalitaryzmu, satyryczne ukazanie wypaczeń rewolucji społecznej, nawet na zachodzie Europy spotkały się z konformistyczną postawą inteligencji. Książka ukazała się ostatecznie w 1945 roku w oficynie Secker and Warburg w Wielkiej Brytanii.

Jan Lebenstein wykonał cykl grafik ilustrujących Folwark zwierzęcy w 1974 roku. Przebywał wtedy na emigracji w Paryżu, w 1971 roku przyją francuskie obywatelstwo. Lebenstein, artysta konsekwentny, osobny i niezależny sięgał chętnie do klasyki, tekstów znaczących i uniwersalnych. Oprócz Folwarku zwierzęcego zilustrował Księgę Hioba, Księgę Rodzaju, wykonał znakomite prace ilustrujące Apokalipsę oraz szereg ilustracji do opowiadań Gustawa Herlinga-Grudzińskiego.

Ten odważny tekst autorstwa Orwella zyskał znakomite uzupełnienie w postaci kilkudziesięciu dzieł: teki litografii składającej się z 10 prac oraz rysunków, które zostały umieszczone we włoskiej edycji wydania tej książki.

Grafiki prezentowane na olsztyńskiej wystawie były częścią pierwszego polskiego wydania Folwarku Zwierzęcego – alegorycznej opowieści o komunizmie, który zawiódł pokładane w nim nadzieje na lepszą przyszłość, zakazanej przez cenzurę w Polsce niemal do upadku ustroju komunistycznego.

Jak pisał George Orwell w liście do Dwighta Macdonalda: „Folwark zwierzęcy miał być przede wszystkim satyrą na rewolucję rosyjską. Jednak, jak podkreślam, przesłanie utworu jest szersze: chciałem wyrazić, iż ów szczególny rodzaj rewolucji (...) może doprowadzić jedynie do zmiany władców. Mój morał  brzmi tak oto: rewolucje mogą przynieść radykalną poprawę, gdy masy będą czujne i będą wiedzieć, jak pozbyć się swych przywódców, gdy tamci zrobią, co do nich należy."[1]

Do pierwszego brytyjskiego wydania książki, Orwell planował dodać jako wstęp tekst Wolność prasy, rezygnując z tego ostatecznie. Szeroko nakreśla w nim ówczesne nastroje panujące wśród inteligencji. „Wiem, że nasza inteligencja ma wiele powodów do przejawiania bojaźni i nieszczerości, znam też na pamięć argumenty, którymi tłumaczy swoją postawę. Darujmy sobie jednak chociaż ględzenie o obronie wolności przeciw faszyzmowi. Jeśli bowiem wolność ma być dla nas z czymś równoznaczna, to przede wszystkim z prawem do głoszenia tego, czego inni nie chcieliby usłyszeć.”[2]

Historia lubi zataczać koło, a ludzkość nie uczy się na błędach poprzednich pokoleń, podążając za  instynktami i bezkrytycznie wierząc w idee, które przez indoktrynację przyjmuje za swoje własne. Orwell pisał Folwark zwierzęcy jako swego rodzaju ostrzeżenie przed totalitaryzmem i dyktaturą władzy. Jan Lebenstein, ilustrował ten tekst mając za sobą doświadczenia życia w systemie totalitarnym. Żaden z artystów nie podejrzewał, jak bardzo aktualne pozostanie jego dzieło.

 

Cykl dziesięciu litografii ilustrujących opowieść Orwella oraz pozostałe grafiki Jana Lebenstein prezentowane w olsztyńskiej Galerii Sztuki BWA pochodzą z kolekcji Jerzego Kurowskiego, autora wystawy Słynne płyty - słynne okładki prezentowanej w BWA w 2017 roku oraz książki o tym samym tytule.

 

 


 

[1]    Za  Bartłomiej Zborski: Od tlumacza w George Orwell: Folwark zwierzęcy, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, 2020, str. 131

 

 

[2]    George Orwell: Wolność prasy w George Orwell: Folwark zwierzęcy, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, 2020, str. 20

 

 

JAN LEBENSTEIN

Urodził się w 1930 roku w Brześciu Litewskim, zmarł w roku 1999 w Krakowie. Jeden z najbardziej znanych polskich malarzy i grafików. Studiował w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych (1948-1954) w pracowni Artura Nachta-Samborskiego. Debiutował na wystawie Przeciw wojnie, przeciw faszyzmowi w warszawskim Arsenale w 1955 roku. W 1959 otrzymał Grand Prix na I Międzynarodowym Biennale Młodych w Paryżu za cykl obrazów Figury osiowe. Od tego czasu mieszkał na stałe w Paryżu. W swojej twórczości tematy czerpał z klasycznych tekstów, literatury starożytnej, mitologii, Biblii. Związany był ze środowiskiem paryskiej Kultury, kręgiem Instytutu Literackiego, redakcją Zeszytów Literackich. W 1976 roku otrzymał Nagrodę Fundacji im. Alfreda Jurzykowskiego z Nowego Jorku, a w 1987 został laureatem niezależnej Nagrody im. Jana Cybisa. Największa oficjalna krajowa (retrospektywna) wystawa dorobku artysty odbyła się w warszawskiej Zachęcie dopiero w roku 1992. Jego prace znajdują się w zbiorach m.in. Muzeum Narodowego w Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Wrocławiu, kolekcjach prywatnych oraz w Museum of Modern Art w Nowym Jorku i Nationale d`Art Moderne w Paryżu.

 


Gdzie BWA Galeria Sztuki w Olsztynie
Organizacja BWA Galeria Sztuki w Olsztynie
Kontakt 48 89 533 51 08
Data 2020-08-05
Godziny 12:00 - 18:00
Pogoda